Skip to main content

De nachtegaal van de Nijl

De Egyptische zangeres Oum Kalthoum verbond met haar muziek de sterk verdeelde Arabische wereld. 

Vorige week vond een bijzonder concert plaats in de Doelen Rotterdam. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest verlegde voor die avond, zoals zij het zelf aangaf, even de grens naar de Maghreb en het Midden-Oosten. De symfonische wereld en de vocale muziek uit dit uitgestrekte gebied van onder andere legendes Oum Kalthoum en Fairuz kwamen op deze avond samen op één podium met drie zangeressen: Latifa Raâfat, Baidar Al-Basri en Mireille Bittar. 

Zangeres Oum Kalthoum (1898-1975) was een figuur die jarenlang een belangrijk bindend element vormde binnen een in sterk verdeelde Arabische wereld. De Libische dictator Khadafi stelde zelfs in 1969 zijn coupe tegen het Lybische koningshuis uit vanwege een concert van deze Egyptische zangeres, 'de nachtegaal van de Nijl', de zangeres van het volk. Ze verkocht meer platen dan Elvis en de Beatles bij elkaar. Haar begrafenis in 1975 bracht 4 miljoen mensen op de been rond het inmiddels bekende Tahrirplein in Caïro (zie afbeelding rechts). Leiders uit diverse Arabische landen begeleidden de lijkbaar. Ondanks het feit dat muziek maken en islam vaak min of meer op gespannen voet staan, stond dit de immense populariteit van deze zangeres niet in de weg.

Via Bibliotheek Rotterdam kunnen je 2 boeken lenen over Oum Kalthoum, één in het Nederlands door Mohammed Fess, leesbaar voor een breed publiek, ook geschikt als basis voor spreekbeurten of werkstukken op scholen. Het andere boek, geschreven in het Engels door Virginia Danielson gaat wat dieper in op de cultuur-historische en maatschappelijke betekenis. Ook is er uitgebreide aandacht voor de muzikale kenmerken van haar liederen met veel notenvoorbeelden. Voor de bredere context, lees het boek Arabische muziek van Leo Plenckers. 

  • Oum Kalsoum door Mohamed El-Fers. Levensbeschrijving van de bekendste zangeres van de Arabische wereld, Umm Kultum (ca. 1898-1975). Zie voor de beknopte tekst ook Google books. 
  • The voice of Egypt, Umm Kulthum, Arabic song, and Egyptian society in the twentieth century, door Virginia Danielson.
  • Arabische muziek, een overzicht van de geschiedenis en de hedendaagse praktijk (P.132- over Oum Kalsoem)  

Bij de Bibliotheek Rotterdam kies je uit 118 cd's en DVD's met opnames van deze legendarische zangeres. Op Youtube circuleren daarnaast talloze opnames van optredens. 

De Nederlands-Marokkaanse zangeres Hind zong ooit in het tvprogramma 'De Wereld draait door' een lied van Oum Kalsoum:

Foto artikel: Latifa Raâfat met het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Meer foto's van de Arabic Symphonic Night op 30 november 2018; zie mijn album op Flickr. 

John Valk Specialist Media Bibliotheek Rotterdam