Ruim 60 jaar geleden kreeg Rotterdam als eerste stad van Nederland een eigen archeologische dienst: Archeologie Rotterdam (BOOR). Het is dankzij de Rotterdamse archeologen dat we weten hoe de stad is ontstaan en uitgegroeid tot een van de grootste steden van Nederland. In de bouwput van de Willemsspoortunnel vonden ze resten die aantonen dat er al sinds de steentijd mensen leefden.
In 1991 stuitten archeologen van de Gemeente Rotterdam in de bouwput van de Willemsspoortunnel, op een steenworp afstand van de centrale bibliotheek, op iets bijzonders. Op de kruising van de Hoogstraat en de Binnenrotte vonden ze, op de plek waar ooit de dam in de Rotte is aangelegd, een complete houten boot. Ruim 750 jaar geleden werd het scheepje (een punter) gebruikt om het laatste gat in de dam in de Rotte te dichten. Daarmee vormt deze punter – bijna letterlijk – de basis van onze stad. De dam was voorzien van sluizen, waardoor het water van de Rotte naar de Nieuwe Maas kon worden afgevoerd. Op de dam bouwden de eerste Rotterdammers hun huizen en ontstaat uiteindelijk de stad Rotterdam.
De punter in de bieb
Vanaf 2022 is de punter te zien op de derde verdieping van de Centrale Bibliotheek, vlakbij de oorspronkelijke vindplaats aan de Hoogstraat. Je kunt de punter bekijken als de bibliotheek open is. Aan de hand van informatieve films ontdek je meer over de oorsprong van de punter en de rol die het scheepje heeft gespeeld in de ontstaansgeschiedenis van Rotterdam.
De punter op school
Speciaal voor leerlingen van groep 7 en 8 is rond de punter lesmateriaal ontwikkeld. Ze bouwen zelf een punter, doen een jaarringonderzoek (dendrochronologie) en bouwen een miniatuurdam. Deze ontdekkingstocht is helemaal gratis, duurt ongeveer een uur, maar kan alleen op afspraak en met maximaal 15 leerlingen.
Aanmelding verloopt via:
Maar er is nog meer...
Je kunt een bezoek aan de punter met de groep op school voorbereiden met materiaal van Archeologie Rotterdam.
- Video 1 Tussen Dam en Schip
- Video 2 Sluizen en Dam in de Rotte
- Bekijk ook De punter komt thuis
- Te leen in de bibliotheek Tussen dam en schip : het oudste scheepje van Rotterdam, een informatief boek voor volwassenen geschreven door Linda Dielemans.
Tijdtrap in de Markthal
Als je toch (met of zonder leerlingen) in de bibliotheek bent geweest om de punter te bekijken, is het de moeite waard om in de Markthal tegenover de bibliotheek de Tijdtrap te bekijken. De Tijdtrap is een permanente tentoonstelling van archeologische vondsten die gedaan zijn in de bouwput van de Markthal en vertellen de bewoningsgeschiedenis van deze plek. De oudste vondsten dateren rond het jaar 1000. Toen was er sprake van een dorpje, Rotta genaamd. Speciaal voor kinderen is er een speurtocht ontwikkeld. Ga je met je leerlingen? Print de speurtocht uit en neem pennen of potloden mee.
De Tijdtrap is iedere dag gratis toegankelijk en te vinden in het trappenhuis en parkeergarages van de Markthal. Meer weten? Op de website van DeTijdTrap staat de prachtige animatie Taal in Rotta. Hoe klonk het Oudnederlands in elfde-eeuws Rotterdam? waarin gesproken wordt in het Oudnederlands, de taal die men in Rotta sprak.
Te leen in de bibliotheek Onder de Markthal. Middeleeuwse bewoning in het hart van Rotterdam, een informatief boek voor volwassenen geschreven door Arnold Carmiggelt en Patrick Ploegaert.
Twee enorme voeten
Tussen de bibliotheek en de Markthal, op de plek waar de Binnenrotte de Hoogstraat kruist, staan twee enorme aluminium voeten. Zij markeren de plek waar Rotterdam is ontstaan. Deze voeten van 7,5 meter hoog en 1500 tot 2000 kilo per stuk zijn gemaakt door de Rotterdamse kunstenaar Ben Zegers. Het werk heet: Iedereen is dood behalve wij - Sculpture International Rotterdam. Een bijzondere naam die de bewoners en de stad oproept iets van het leven te maken. De voeten verwijzen niet alleen naar het ontstaan van de stad, maar ook naar de aloude functie van deze plek als markt: de twee beelden lijken in gesprek met elkaar te zijn, zoals klant en koopman die onderhandelen over de prijs.
Van Rotta tot Roffa
Voordat rond 1270 de dam in de Rotte werd gebouwd, bestond er al nederzetting aan de rivier met de klinkende naam Rotta. Dit dorp bestond uit een lintbebouwing aan weerszijden van de Rotte. De boerderijen lagen op terpen om ze te beschermen tegen het hoge water. Ter gelegenheid van het 75 – jarig bestaan van Historisch Genootschap Roterodamum is er, speciaal voor alle leerlingen van groep 7, een boek samengesteld door Jan Paul Schutten en Floor Rieder, Van Rotta tot Roffa. Alle leerlingen van groep 7 ontvangen in de loop van 2023 dit boek. Voor het onderwijs is een Lesbrief beschikbaar en op de website van het Historisch Genootschap Roterodamum vind je interessante links naar historische organisaties of instellingen. In maart 2023 werd bekend dat Van Rotta tot Roffa is bekroond als een van de best verzorgde boeken van 2022. Stichting De Best Verzorgde Boeken viert ieder jaar het beste dat de grafische sector voortbrengt: 33 boeken die met hart en ziel zijn gemaakt. 
Rottahuis
In de bouwput van de Markthal is ook een op een terp gelegen huiserf met bebouwing opgegraven. Het ‘Rottahuis’ was een kleine eenvoudige boerderij met twee ruimtes. De ene ruimte werd gebruikt om in te wonen en te werken. Hier bevonden zich de haard(en) en een oven waarin brood werd gebakken. Ook kon men hier spinnen, weven of kleding en gereedschappen maken of herstellen. De andere ruimte deed dienst als stal. De mensen die in Rotta woonden waren boeren die leefden van akkerbouw en veeteelt en ze dreven waarschijnlijk ook handel. In Vlaardingen kun je een nagebouwd Rottahuis bekijken op het educatief archeologisch erf Masamuda in de Vlaardingse Broekpolder. Met het nabouwen van gebouwen uit de prehistorie en middeleeuwen, wordt het (verre) verleden laagdrempelig verbeeld. Ook de bij de diverse archeologische perioden passende landschappen worden terug tot leven gebracht. Masamuda heeft momenteel twee locaties: het Vlaardingencultuurhuis uit de Nieuwe Steentijd en de locatie Middeleeuwen, met het Rottahuis en de Spijkenisseboerderij, midden op het Masamudaterrein.
Masamuda is iedere zondag van 12-16 uur geopend. Op afspraak kan een groepsbezoek aan Masamuda gebracht worden. In overleg wordt daartoe een keuzeprogramma samengesteld (€4,50 p.p. met een minimum-groepsbedrag van €45,-)